რადიოასტრონომია

astronomy, bell_telefon_laboratories, cavendish_laboratory, grote_reber, interesting, karl_guthe_jansky, qwelly, radio-astronomy, არნო_პენზიასი, ასტრონომია, ასტრონომიის_კვლევა, ასტროფიზიკა, გროტე_რებერი, ენტონი_ჰიუიში, ეს საინტერესოა, ვიტალი_გინზბურგი, კარლ_იანსკი, კვლევის_მეთოდები, კოსმოლოგია, რადიო_ასტრონომია, რადიოასტრონომია, რადიოსიგნალი, რობერ_უილსონი, ციმციმა, ჯოსელინ_ბელი

      მეცნიერებაში ხშირად ხდება, რომ რაიმე მოვლენის შესწავლას მოჰყვება მოულოდნელი აღმოჩენა. ასე იყო კოსმოსური რადიოგამოსხივების შემთხვევაშიც. კომპანიამ Bell Telefon Laboratories თავის თანამშრომელს კარლ იანსკის (Karl Guthe Jansky, 1905-1950) დაავალა ტრანსატლანტიკური რადიოკავშირის განხორციელების შესაძლებლობის შესწავლა. იანსკიმ ააგო 14.5 მეტრის ტალღებზე მომუშავე ანტენა, რომლის ბრუნვით შესაძლებელი იყო მიღებული სიგნალის მიმართულების დადგენა. ელვის მიერ გამოწვეულ რადიოხარვეზებს შორის მან აღმოაჩინა მუდმივი შიშინი (ხმაური). ერთწლიანი კვლევის შედეგად იანსკი მივიდა დასკვნამდე, რომ ამ ხმაურის წყარო დედამიწის ატმოსფეროს გარედან მოსული გამოსხივებაა. ამ აღმოჩენის შესახებ ფართო საზოგადოებამ შეიტყო New York Times-ში 1933 წელს გამოქვეყნებული პოპულარული სამეცნიერო ნარკვევიდან. სამწუხაროდ, იანსკი იძულებული იყო ამ მიმართულებით სამუშაოები შეეწყვიტა, რადგან მისი ლაბორატორია სამეცნიერო კვლევებით არ იყო დაინტერესებული. მიუხედავად ამისა, იანსკის ხშირად რადიოასტრონომიის მამად მოიხსენიებენ.

      1957 წელს კოსმოსური რადიოგამოსხივებით დაინტერესდა ასტრონომი გროტე რებერი (Grote Reber, 1911-2002), რომელმაც წარმატებით გააგრძელა იანსკის კვლევები. რებერმა აღმოაჩინა, რომ იანსკის რადიოგამოსხივების ინტენსივობა მცირდება სიხშირის ზრდასთან ერთად, რაც ეწინააღმდეგება ცხელი სხეულების (მაგალითად, მზის) სითბური გამოსხივების თეორიას. მან ასევე შეამჩნია, რომ გამოსხივების პერიოდულობა ემთხვევა არა მზისმიერ დღე-ღამეს (24 სთ), არამედ ვარსკვლავიერ დღე- ღამეს (23 სთ 56 წთ). ამ მონაცემებზე დაყრდნობით რებერმა დაასკვნა, რომ რადიოგამოსხივების წყაროა ირმის ნახტომი და არა მზე, როგორც მანამდე ეგონათ.

      მეოცე საუკუნის 50-იან წლებში ვიტალი გინზბურგმა (Виталий Гинзбург, 1916-2009) შეიმუშავა სინქროტრონული გამოსხივების თეორია, რომელმაც აღწერა კოსმოსური რადიაციის სპექტრი. სინქროტრონული გამოსხივება ჩნდება მაგნიტური ველის ზემოქმედებით ელექტრონების გამრუდებულ ტრაექტორიაზე მოძრაობის შედეგად. ჩვენს გალაქტიკაში უხვადაა მაგნიტური ველები და მაღალი ენერგიის მქონე ნაწილაკები, მათ შორის – ელექტრონები. სწორედ ელექტრონების სინქროტრონულ გამოსხივებას ზომავდნენ იანსკი და რებერი.

      აღმოჩნდა, რომ დედამიწის ატმოსფერო ძლიერ ამახინჯებს კოსმოსიდან მოსულ რადიოსიგნალებს. 20 სმ-ზე მეტი ტალღის სიგრძის მქონე რადიოსიგნალი "ციმციმებს", 1 სმ-ზე ნაკლები და 10 მ-ზე მეტი ტალღის სიგრძეებისთვის კი ატმოსფერო პრაქტიკულად გაუმჭვირვალეა. ასე რომ დედამიწის ზედაპირზე განლაგებული რადიოტელესკოპები ციური სხეულების რადიოგამოსხივების შესასწავლად მხოლოდ ძალიან მცირე, დაახლოებით 10 სმ-დან 20 სმ-მდე დიაპაზონში შეიძლება იქნას გამოყენებული. ამ არეში გამოსახულების ხარისხი დამოკიდებულია მხოლოდ რადიოტელესკოპის ზომაზე, ანუ მარტივად, გამოსხივების მიმღები თეფშის დიამეტრზე. შესაბამისად, თანამედროვე რადიოტელესკოპები გიგანტური ზომებით გამოირჩევა (იხ. "რენტგენული ასტრონომია").

      რადიოასტრონომიის განვითარების შედეგად მეცნიერებს გაუჩნდათ ახალი "თვალები", მათ წინაშე წარსდგა რადიო-სამყარო, რომელიც ხილულთან შედარებით არანაკლებ მრავალფეროვანი გამოდგა. ასე მაგალითად, აღმოჩენილი იქნა კოსმოსური ობიექტების ახალი კლასი – რადიოგალაქტიკები.

      ახლა გვინდა შევეხოთ რადიოასტრონომიის კიდევ ორ შთამბეჭდავ აღმოჩენას.

      Bell Telefon Laboratories კიდევ ორმა თანამშრომელმა, 1978 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატებმა არნო პენზიასმა (Arno Allan Penzias, 1933) და რობერტ უილსონმა (Robert Woodrow Wilson, 1936), 1964 წელს აღმოაჩინეს იზოტროპული მიკროტალღური გამოსხივება ტემპერატურით 2.7 კელვინი. ასეთი გამოსხივება, რომელსაც უწოდეს რელიქტური მიკროტალღური ფონი, ნაწინასწარმეტყველები იყო გიორგი გამოვის (Георгий Гамов, 1904-1968) მიერ ჯერ კიდევ მეოცე საუკუნის 40-იან წლებში, გაფართოებადი ცხელი სამყაროს მოდელის ფარგლებში. იმის შესახებ, თუ რელიქტური ფონის შესწავლით რა ფუნდამენტური დასკვნების გამოტანა შეიძლება სამყაროს ევოლუციისა და მისი თვისებების შესახებ, მოთხრობილია სტატიაში "რას და როგორ სწავლობენ კოსმოლოგები".

      რადიოასტრონომიას ეკუთვნის კიდევ ერთი ფუნდამენტური აღმოჩენა. 1967 წელს ენტონი ჰიუიშის (Antony Hewish, 1924) მოწაფემ, Cavendish Laboratory-ის ასპირანტმა ჯოსელინ ბელმა (Jocelyn Bell, 1943) დააფიქსირა კოსმოსიდან მოღწეული პერიოდული რადიოსიგნალი. ამ სიგნალების წყარო – პულსარი, წარმოადგენს სწრაფად მბრუნავ ნეიტრონულ ვარსკვლავს, რომელსაც აქვს ძლიერი მაგნიტური ველი და ამიტომ ელექტრომაგნიტურ ტალღებს ასხივებს მხოლოდ პოლუსების მახლობელი არეებიდან. ამის გამო გამოსხივების ნაკადი დედამიწაზე რეგისტრირდება თანაბარ დროით ინტერვალში, რომელიც ემთხვევა პულსარის ბრუნვის პერიოდს. 1974 წელს პირველი პულსარის აღმოჩენისთვის ენტონი ჰიუიშს ნობელის პრემია მიენიჭა. დღეისთვის კი ცნობილია ორ ათასამდე რადიოპულსარი. უახლოესი მათგანი ჩვენგან დაახლოებით 390 სინათლის წლითაა დაშორებული. აღსანიშნავია, რომ არსებობს სხვა ტიპის პულსარებიც, რომელთა ციმციმი გამოწვეულია იმით, რომ ისინი შედიან ვარსკვლავთა ორჯერად სისტემებში, სადაც ერთ-ერთი ვარსკვლავი პერიოდულად ჩრდილავს თავის პარტნიორს მის გარშემო ბრუნვისას.

      მითითება: სამყაროში განვითარებული მრავალი მოვლენა უკავშირდება ნეიტრონულ ვარსკვლავებს. ამ პარაგრაფში უკვე ვახსენეთ მათი ერთ-ერთი ნაირსახეობა – პულსარები. შემდგომში ამ ობიექტებს ხშირად მივუბრუნდებით. ნეიტრონული ვარსკვლავი წარმოადგენს მასიური ვარსკვლავის ევოლუციის შესაძლო პროდუქტს, ნეიტრონებისგან შემდგარი ბირთვითა და მძიმე ატომებისგან შემდგარი თხელი ზედაპირული შრით. ნეიტრონულ ვარსკვლავს კოლოსალური სიმკვრივე ახასიათებს, მისი მასა მზის მასას მცირედ აღემატება, თუმცა რადიუსი მხოლოდ 10 კმ რიგისაა. პოსტში "ვარსკვლავების ევოლუცია" აღწერილია თუ რა პირობებში ჩნდება ნეიტრონული ვარსკვლავი.

ლიტერატურა: "ასტრონომიის, ასტროფიზიკისა და კოსმოლოგიის კვლევის საგანი და მეთოდები"
მ. გიგოლაშვილი, მ. გოგბერაშვილი, ნ. როინიშვილი
თბილისი, 2015

იხილეთ ასევე:

ოპტიკური ასტრონომია

ინფრაწითელი და ულტრაიისფერი ასტრონომია

ტეგები: Qwelly, astronomy, ასტრონომია, გრავიტაცია, ეს_საინტერესოა, კოსმოსი, რადიო, რადიოსიგნალი, ქველი

ნახვა: 959

ღონისძიებები

ბლოგ პოსტები

ვისაც პოეზია უყვარს

გამოაქვეყნა დავით ბილიხოძე_მ.
თარიღი: ივლისი 3, 2025.
საათი: 12:30pm 0 კომენტარი

ვწვალობ მამაო, აღარ ძალმიძს სულის ნათება, ჩვენთან სამყარო მახინჯია, კუპრივით ბნელი, მტვრიან მიწაზე იმედების მოკალათებას, ვეღარ ვცდილობ და სამართალსაც ყოველდღე ვწყევლი, ვწვალობ მამაო, სტრიქონებით გესაუბრები, აღსარებაა ყველა ლექსი, - ჩემი განვლილის, პოეზია კი მხრებზე მადგას, როგორც უღელი და არ სუსტდება, მოყვასისთვის ხელი გაწვდილი, ვწვალობ მამაო, წვალებაა თვითონ ცხოვრებაც, ბრძოლის ველია, გავიტანო კბილებით უნდა, მაგრამ ბალღამი ქურდია და სულში მოძვრება რა მეშველება, იმედებიც თუ გამიხუნდა?…

გაგრძელება

Valhalla Rising Strategy Guide – Dominate the Norse Realms

გამოაქვეყნა Karmasaylor_მ.
თარიღი: ივნისი 27, 2025.
საათი: 6:00am 0 კომენტარი

 Lionheart Studio, deeply inspired by Norse mythology. Set across the realms of Midgard, Jotunheim, Niflheim, and Alfheim, players are immersed in breathtaking landscapes, cinematic storytelling, and visceral combat. However, to thrive in the world of Odin, you'll need more than good looks and brute strength—you'll need solid strategies. 

1. Choose the Right Class for Your Playstyle

At launch, Odin: Valhalla Rising features four primary classes: Warrior, Sorceress, Rogue, and…

გაგრძელება

დამეხმარეთ გთხოვთ🖤

გამოაქვეყნა nino bubulashvili_მ.
თარიღი: ივნისი 20, 2025.
საათი: 11:26pm 0 კომენტარი

გამარჯობა❤ძალიან გთხოვთ როგორც დედა და როგორც ქალი,ამ მდგომარეობიდან ამოსვლაში დამეხმაროთ♥️️

სულ ვცდილობთ ვიშრომოთ მე და ჩემმა მეუღლემ, არდავნებდეთ, მაგრამ დავიღალე!ვეღარ აუდივართ,ძალიან ბევრ ხარჯს, ბავშვების ჭამა,ცუდათ ყოფნა,თითოეულ ვიზიტზე მასაჟს თანხა უნდა,გამოვიფიტეთ ყველაფრისგან,პატარაც გამიცივდა და წამლებში წავიდა იმ 600ლარის ხელფასის ნაწილი,სოციალური კი დავინიშნეთ მაგრამ ივლისამდე ვერ ვიღებთ,აღარც მაღაროზე გამოიძახეს ჯერ და იმ 60პროცენტსაც აღარ უხდიან😔 ბოლო პერიოდში ხალხი როარა…

გაგრძელება

Lamine Yamal

გამოაქვეყნა EFTcheat_მ.
თარიღი: ივნისი 6, 2025.
საათი: 3:30am 0 კომენტარი

In the world of soccer, wherever expertise frequently emerges within the unlikeliest of places, Lamine Yamal stands out for a beacon of prodigious talent and boundless opportunity. The young star has captured the imagination of enthusiasts and pundits alike, with performances that defy his many years. At just 16 a long time aged, Yamal is currently earning waves inside the sport—a testament to his incredible skill and devotion.



Early Lifetime and Background…



გაგრძელება

Qwelly World

free counters